2. Δίκταμος ή έρωντας ή σταματόχορτο Σύμβολο της κρητικής βλάστησης.

Origanum dictamnus

Ο έρωντας εφύτρωξε στου Δία το Μιτάτο,

γι αυτό ‘ναι όμορφο φυτό, λουλούδι μυρωδάτο

Δίκταμος, δίκταμνος (Δίκτης + θάμνος), δηλαδή θάμνος του Δίκτη ή,
Δίκταμος, δίκταμνος (Δίκτης + αμνός), δηλαδή αμνός του Δίκτη (λόγω του τριχωτού των φύλλων του φυτού)
Ο μύθος και οι ιστορικές αναφορές

Αφιερωμένος στη Μινωική θεότητα Ειλειθυία ή Ειλείθυια κόρη του Διά και της Ήρας, που λατρευόταν Κρήτη ως σύμβολο της μητρότητας και της γονιμότητας, γιατί το φυτό, όπως και εκείνη, βοηθούσε τις γυναίκες στον τοκετό. Για το λόγο αυτό και το άγαλμα της θεάς ήταν στεφανωμένο με το φυτό αυτό.

Οι Μινωίτισες το χρησιμοποιούσαν για να έχουν καλή γέννα και για να ρυθμίζουν τον κύκλο της εμμήνου ρήσης.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει μεταξύ των άλλων, ότι οι αίγες όταν χτυπιόνταν από τα βέλη των κυνηγών αναζητούσαν το φυτό στα βουνά της Κρήτης, για να το φάνε και να γιατρευτούν από το χτύπημα.

Ο πατέρας της φαρμακογνωσίας, Διοσκουρίδης (77 μ.Χ.), αναφέρει ότι όταν το φυτό καταπίνεται, τότε εκτινάσσει τα πεθαμένα έμβρυα. Ακόμα, τονίζει ότι η μυρωδιά του διώχνει έντομα και ερπετά.

Οι αρχαίοι πίστευαν ότι το φυτό αυτό διευκολύνει τον τοκετό, είναι εμμηναγωγό, εκβάλλει τα βέλη, είναι επουλωτικό των πληγών, θεραπεύει τα έλκη και τα κατάγματα των οστών, προφυλάσσει από τα δήγματα ζώων που έφεραν ιούς και δρα θεραπευτικά ενάντια σε αυτούς. Επιπλέον, θεωρούσαν ότι είναι αντιλυσσικό, είναι φάρμακο των νεύρων και ευεργετικό για τις αρθρίτιδες και τις ρευματικές παθήσεις. Ακόμα, το είχαν ως αποτελεσματικό κατά των κεφαλαλγιών και των πόνων του σπληνός και του στομάχου. [Γκανιάτσας 1966].

Βοτανικά χαρακτηριστικά – εξάπλωση
 Οικογένεια : Labiatae
Γένος : Origanum
Είδος : dictamnus

Ο δίκταμος είναι νανοφυές φρύγανο, ενδημικό φυτό της Κρήτης, «σκαρφαλωμένο» και ριζωμένο σε σχισμές κατακόρυφων βράχων, σε περιοχές με υψόμετρο 0 – 1800 μέτρα. Έχει ανακαμπτόμενους βλαστούς, με γκριζοπράσινα χνουδωτά και βελούδινα φύλλα, που φύονται ανά δύο σε κάθε γόνατο του βλαστού του, σταυρωτά τοποθετημένα ως προς τα υπερκείμενα και τα υποκείμενα ζευγάρια. Χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη λευκού ως εριώδους τριχώματος στα φύλλα και στον βλαστό. Τα φύλλα του με δικτυωτή νεύρωση, σχεδόν στρογγυλά έως ωοειδή, με αποστρογγυλεμένη ή ελαφρώς καρδιόσχημη βάση και μίσχους που στα ανώτερα φύλλα έχουν μήκος μέχρι 1,5 mm ενώ στα κατώτερα είναι μεγαλύτερα και φτάνουν τα 4-5 mm. μέσο ύψος 30-40 εκ. Τα άνθη του σε λεία ταξιανθία (στάχυς), μήκους 10-25 mm, με στρογγυλά έως ωοειδή άμισχα βράκτια, κεραμιδοειδώς επικαλυπτόμενα, με διακριτικό βιολετί χρώμα, με μικρό πράσινο σωληνοειδή κάλυκα και στεφάνη πορφυρή, δίχειλη με δύο λοβούς στο άνω και τρείς στο κάτω χείλος, διακοσμούν τις ορθοπλαγιές στα φαράγγια και στις απότομες βραχώδεις εξάρσεις στα βουνά της Κρήτης. Η ευχάριστη αρωματική οσμή των αιθερίων ελαίων του, αποθηκευμένων στους ειδικούς αδένες του βλαστού, των φύλλων και των ανθέων του, ανακατεύεται με τις άλλες αιθέριες μυρουδιές της κρητικής βλάστησης. Το ύψος των φυτών και οι διαστάσεις των φύλλων ποικίλουν με το υψόμετρο της εξάπλωσης. Στα μεγάλα υψόμετρα συναντούμε μικρότερο ύψος και μικρότερα φύλλα.
Συγγενή είδη
Origanum calcaratum     Ενδημικό ανατολικού Αιγαίου
Origanum symes              Ενδημικό ανατολικού Αιγαίου
Origanum cordifolium     Ενδημικό Κύπρου
Πανάκεια των ασθενειών

Το Δίκταμο από την Μινωική εποχή εθεωρείτο σαν το πολυτιμότερο φαρμακευτικό φυτό. Χρησιμοποιείται η δρόγη του και το αιθέριο έλαιο. H δρόγη αποτελείται κυρίως από τα φύλλα και τις ταξιανθίες.

Το αφέψημα της δρόγης χρησιμοποιείται για πονοκεφάλους, νευραλγίες , κατά της ουλίτιδας και του πονόδοντου, κατά της αμυγδαλίτιδας, του κρυολογήματος, του βήχα και του πονόλαιμου, των στομαχικών διαταραχών. Χρησιμοποιείται επίσης ως σπασμολυτικό, ως τονωτικό και διεγερτικό του νευρικού συστήματος, ως διουρητικό, για τις παθήσεις του ήπατος αλλά και ως εμμηναγωγό. Τέλος αναφέρεται ότι έχει σηπτικές και αφροδισιακές ιδιότητες (ίσως από αυτές τις ιδιότητες προέρχεται και το όνομα έρωντας).

Οι παλαιότεροι το χρησιμοποιούσαν με τη μορφή καταπλάσματος σαν αιμοστατικό και επουλωτικό, γι' αυτό ακούγεται και με το όνομα σταματόχορτο.

Στα χρόνια του Μεσαίωνα, όποιος ήθελε να δηλώσει την αγάπη, ανέβαινε στα βουνά, σε βράχια απόκρημνα, έκοβε το πιο όμορφο μάτσο και το πρόσφερε στην αγαπημένη του.

Χημικά συστατικά - Αιθέριο έλαιο

Το αιθέριο έλαιο του δίκταμου, που βρίσκεται στα φύλλα και τις ταξιανθίες, περιέχει 46 διαφορετικά συστατικά, με κυρίαρχα τη θυμόλη, καρβακρόλη και καμφορά, ουσίες που προσδίδουν στο φυτό τις θεραπευτικές του ιδιότητες, καθώς επίσης και πουλεγόνη, που του δίνει τις αρωματικές του ιδιότητες και χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό ορισμένων ποτών, Τα φύλλα του φυτού είναι πλούσια σε λιπίδια.

Πηγές :

Κώστας Οικονομάκης
Dictionary of Greek and Roman biography and mythology
ΤΕΖΙΑΣ Σ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ Α.Π.Θ.
ΑΡΤΕΜΙΟΣ ΜΠΟΣΑΜΠΑΛΙΔΗΣ, Εργαστήριο Βοτανικής Α.Π.Θ.
ΚΟΚΚΙΝΗ